قلم نی دزفولی ابزاری است که سالهاست خوشنویسان خط زیبای فارسی را به خود عادت داده است اما بی مهری ها، این محصول خوش آب و رنگ را ناخوش کرده است.
ارزش قلم در جایی برای ما قابل توجه است که بدانیم ثبت وقایع زندگی بشر از جایی آغاز شده که قلم اختراع گردیده است.
یکی از ارکان اقتصادی زندگی مردم دزفول که زبانزد مردم ایران و گاها جهان است، زراعت و کشاورزی است.
محصول قلم نی که از حدود چند صده قبل در دزفول رایج شده و به سرعت توسعه پیدا کرده است، از مهمترین کالا های تجاری دزفول محسوب میشود که هم در ایران و هم به کشور های دیگر، صادر گردیده و مورد مصرف قرار گرفته است.
کارشناسان اوج رونق این صنعت را از ابتدای حکومت قاجار تا اواسط حکومت رضا شاه می دانند.
از بهترین انواع قلم نی، قلم مشکی یک دست است و دیگر قلم نی ها از مرغوبیت کمتری برخوردار هستند.
رئیس اداره میراث فرهنگی دزفول در گفت‌وگو با خبرنگار دزمهراب در رابطه با سابقه و تاریخچه قلم نی دزفولی گفت: سابقه قلم نی دزفول به تاریخ قبل از اسلام برمی‌گردد به طوری که در جندی شاپور قدیم دست نوشته‌هایی باقی مانده است که خط نستعلیق امروزی است.
مهدی چناری قلم نی دزفولی را قلمی با کیفیت عنوان کرد و افزود: قلم های موجود در طبیعت، ضخامتشان بسیار متغیر میباشد اما قلم نی دزفول بسیار خوش فرم و متناسب با دست است و برای خط های کتابت، چلیپا و مشقی عالی می باشد.
وی ادامه داد: نی دزفول تنها قلمی است که دارای رنگ دانه میباشد و برخلاف قلم های موجود در طبیعت که جنس آنها از چوب است جنس قلم نی دزفولی از الیاف می باشد.
چناری با تاکید بر این که بهترین قلم نی، قلم نی دزفول است گفت: اندازه متناسب آن با دست، جنس الیاف قلم نی، تراشیده شدن آن و خراب نشدن قلم نی هنگام نوشتن از دلایلی است که باعث برتری قلم‌نی دزفولی نسبت به دیگر قلم‌ها شده است.
وی خاطرنشان کرد: قلم نی دزفول با گذشت زمان خودش را معرفی کرده و آمیخته با خوشنویسی شده است، فقط باید بتوانیم آن را حفظ کرده و کیفیت آن را ارتقا دهیم.
علی محمودی از کشاورزان قلم کار دزفولی نیز گفت: قلم نی در تمام فصول سال کشت میشود اما بهترین زمان کاشت در اردیبهشت ماه است، برداشت آن نیز در یک پروسه طولانی چهار الی پنج ماه به طول می انجامد.
وی ادامه داد: حدود یک سال زمان می‌برد تا گیاه جوانه بزند و سپس آنها را کف بری می‌کنند تا دوباره روییده بشوند و بعد از روییده شدن تا یک الی دو سال اول قابل استفاده نیستند و به مرور در مدت زمان چهار الی پنج سال قابل استفاده می شوند.
محمودی در ارتباط با محدود شدن کشت قلم نی در دزفول نیز گفت : در سال ۵۳ بالای ۵۰ الی ۶۰ هکتار زمین قلم نی در سطح دزفول بوده است و به مرور زمان به دلیل اینکه قلم نی به دانش منحصر به فرد و پشتکار خوبی نیاز دارد واز طرفی افراد باید در این پنج سال سرمایه خوبی داشته باشند و قلم کافی در بازار داشته باشند تا بتوانند از این مقدار نگهداری کنند و قطعه دیگر بکارند، از سطح زیر کشت آن کاسته شده است.
وی افزود: این جریان ها باعث شده است که به مرور کشاورزان فاصله بگیرند و از کاشت قلم نی کنار بکشند و هرکس تا توانسته از مزرعه خود بهره بری کرده و زمانی که به پیری قلم نی رسیده است و نتوانسته است آن را جوان کند، از کاشت قلم نی فاصله گرفته است.
این کشاورز قلم کار در رابطه با تعداد قلمکاران دزفولی گفت: تعداد تمام قلمکاران دزفولی سه نفر است و قلم های دزفول به دلیل اینکه هنوز کسی نتوانسته آن را ماشینی کند، تعداد کشت آن نسبت به قبل کمتر شده است.
محمدرضا نیاکان از اساتید خوشنویسی در دزفول نیز گفت: قلم نی در انواع خوشنویسی استفاده میشود؛ بهترین نوع قلم نی در اندازه های مختلف از کتابت گرفته تا مشقی، قلم دزفولی است.
وی ادامه داد: قلم نی دزفولیِ خوب باید صاف، گرد، گوشتی و دارای استحکام باشد که این مشخصات در بین خوشنویسان به “استخوانی” مشهور است.
نیاکان با بیان اینکه قلم نی دزفول بیش از صد سال قدمت دارد، گفت: در زمان گذشته و پیش از اختراع صنعت چاپ،کتابت مهمترین انگیزه برای خوشنویسان بوده است. خوشنویسی در ابعاد کتابت نیازمند قلم با زبانه حدود یک میلیمتر و کمتر است و در این اندازه، زبانه قلم بسیار نازک و ظریف می باشد.
وی ادامه داد: از آنجایی که نوع مرغوب قلم دزفولی استحکام بسیار بالایی دارد، از گذشته تا به امروز برای خوشنویسی از کوچکترین اندازه تا مشقی از قلم دزفولی استفاده میشود.
این استاد خوشنویسی در ارتباط با زمان استفاده از قلم نی خاطر نشان کرد: اندازه قلم نی های دزفولی بین ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر است. هر گاه قلم نی دزفولی از رنگ بنفش به قهوه ای روشن یا قهوه ای تیره و در آخر به قهوه ای سوخته می رسد، می‌توان از آن استفاده کرد.
وی افزود: آن چیزی که موجب مرغوبیت و آوازه قلم های دزفولی شده است آب و هوا و خاک حاصلخیز این منطقه میباشد.
نیاکان در رابطه با انواع قلم نی گفت: سه نوع قلم‌نی داریم که خاص دزفول هستند قلم نی میرزایی، قلم نی ابلق و قلم نی قهوه‌ای متمایل به قرمز که مرغوب ترین قلم نی ایران محسوب میشود.
وی افزود: قلم نی دزفول به کشورهای پاکستان، هندوستان، عراق، ترکیه و چند کشور حوزه خلیج فارس و شعبات انجمن خوشنویسان در کشورهای اروپایی همچون انگلستان فرانسه و آلمان صادر می شود.
به گزارش دزمهراب قلم نی دزفولی می تواند حالش دوباره خوش شود؛ اگر بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد و مسئولین برایش ارزش قائل شوند.
